Stolat.pl

Józef Wittlin– polski poeta, prozaik i tłumacz żydowskiego pochodzenia. Autor powieści, esejów i utworów poetyckich. Współpracownik Radia Wolna Europa. Jego najbardziej cenionym utworem jest powieść Sól ziemi, opublikowana w 1936.

Rodzicami przyszłego pisarza byli Karol Wittlin i Elżbieta z Rosenfeldów. Urodził się 17 sierpnia 1896 roku w dzierżawionym przez nich majątku Dmytrów, leżącym niedaleko granicy Wołynia. Choroba matki spowodowała, że rodzina musiała przeprowadzić się do Lwowa, gdzie w latach 1906–1914 Józef Wittlin uczęszczał do VII gimnazjum klasycznego. Zadebiutował w tamtejszej gazetce młodzieżowej "Wici" wierszem pt. Prolog. W sierpniu 1914 roku Wittlin wstąpił do ochotniczej formacji wojskowej Legion Polski; oddział ten jednak został rozwiązany ze względu na odmowę złożenia przysięgi rządowi austriackiemu. W 1915 Wittlin udał się do Wiednia, gdzie uzyskał maturę i rozpoczął studia filozoficzne. Brał udział w bogatym życiu kulturalnym Wiednia, nawiązał znajomość m.in. z Rilkem i Karolem Krausem. W 1916, wraz z przyjacielem Józefem Rothem, wstąpił do armii austriackiej. Przeszkolenie Wittlin odbył w ekskluzywnym wiedeńskim 21-ym batalionie feldjegrów. Stamtąd został za rozmawianie po polsku oddelegowany karnie do Kraśnika. Został wcielony do piechoty, jednak niedługo przed wymarszem na front włoski zachorował na szkarlatynę. Choroba uniemożliwiła mu bezpośredni udział w walkach, służbę wojskową odbywał poza frontem, m.in. jako tłumacz w obozie włoskich jeńców. W tym czasie pracował nad rozpoczętym już w szóstej klasie gimnazjum przekładem Odysei.

Po zwolnieniu z wojska we wrześniu 1918 roku, Wittlin powrócił do Lwowa, gdzie kontynuował studia filozoficzne i polonistyczne, podjął też pracę nauczyciela w prywatnych gimnazjach. W latach 1920–1922 związany był z czasopismem ekspresjonistów "Zdrój", w którym ukazały się jego Hymny (1920). Nie był jednak silnie zaangażowany w działalność ekspresjonistyczną – nie pisał tekstów teoretycznych i programowych, a po latach krytykował ruch za próby reformowania rzeczywistości za pomocą abstrakcyjnych środków.

W 1922 roku Wittlin przeprowadził się do Łodzi. Pracował tam jako kierownik Teatru Miejskiego. Założył także wraz z Henrykiem Barwińskim szkołę dramatyczną, w której sam wykładał, pisywał również recenzje teatralne dla "Głosu Polskiego". Zajmował się ówcześnie także propagowaniem pacyfizmu, m.in. poprzez szkice Wojna, pokój i dusza poety i Inwentarz kultury narodowej. W 1924 ożenił się z Haliną Hendelsman, z którą miał później córkę Elżbietę (ur. 1932). Od 1925 roku Wittlin odbył liczne podróże jako stypendysta rządowy. M.in. w latach 1925–1926 przebywał we Włoszech, gdzie zbierał materiały do książki o św. Franciszku (nie została ona nigdy ukończona, w czasopismach ukazywały się jedynie jej fragmenty). W 1927 przeprowadził się do Warszawy, gdzie związał się ze środowiskiem skamandrytów. Pomiędzy 1929 a 1932 roku mieszkał we Francji, gdzie zbierał materiały do powieści Sól ziemi. Również we Francji przebywał pisarz w momencie wybuchu II wojny światowej. Udało mu się sprowadzić tam żonę i córkę. Początkowo mieszkali w Paryżu, jednak po ataku III Rzeszy na Francję przenieśli się na południe, do nieokupowanej części kraju. W 1940 po całkowitej klęsce Francji przedostali się do Portugalii, a następnie w 1941 roku wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych.

Wittlinowie zamieszkali w Nowym Jorku. Pisarz pracował tam jako redaktor w "Tygodniowym Przeglądzie Literackim Koła Pisarzy z Polski", brał również udział w publikacji anglojęzycznej antologii polskiej myśli demokratycznej, wydanej w 1943. Po wojnie, w latach 1946–1947 utwory emigracyjne publikowano w Polsce (m.in. w "Kuźnicy" i "Tygodniku Powszechnym"), jednak w 1952 roku Wittlin nawiązał współpracę z Radiem Wolna Europa, a następnie w 1956 podpisał apel o niepublikowanie w Polsce, skierowany do pisarzy na emigracji.

Wittlin zmarł w Nowym Jorku 28 lutego 1976 roku.